آنچه از پرورش اسب باید بدانیم

اسب : Hourse

نام علمی: Equus ferus caballus

زیستگاه: به طور کلی اسب ها در مناطق باز، مزرعه ، پادوک یا مرتع و علفزارها یافت می شوند.برای پرورش اسب بایستی از زمین و مزرعه ارزان قیمتی استفاده نمود که از نظر کشاورزی با ارزش نیستند.

تکثیر : دوران بارداری اسب ماده (مادیان) نزدیک به 11 ماه است.دوره بلوغ جسمی اسب بر اساس نژاد و نوع کاری که انجام می‌دهند متفاوت است، سن مناسب برای تربیت اسب ها بستگی به جثه و شرایط روحی و رفتاری آنها دارد، به ‌عنوان‌ مثال در اسب‌های سبک‌وزن در سن دوسالگی برای مسابقه مورداستفاده قرار می‌گیرند اما در نژادهای سنگین‌وزن به دلیل تکمیل نشدن ساختار غضروف و استخوان‌ها تا سن 4 تا 5 سالگی برای شرکت در مسابقه‌ها زیر زین نمی‌روند. اسب‌ها از دو تا سه‌سالگی قادر به جفت‌گیری هستند و بهترین زمان برای جفت‌گیری از فصل بهار تا پاییز است.

پرورش: محیط پرورش اسب به دو صورت پرورش در مرتع و جایگاه است.جایگاه حیوان را ازگزند نور خورشید،باد،باران در امان نگه می دارد اما بیشتر اسب ها ترجیح می دهند در فضای باز و مراتع باشند.

پرورش در مرتع بدین‌صورت است که ساختمان از سه طرف محصورشده و فقط یک‌طرف آن باز است؛ که یک‌قسمتی را به‌عنوان فضای مسقف و سایه‌بان در نظر می‌گیرند که اسب در هنگام تغذیه و استراحت در آنجا به سر می‌برد و از قسمت غیر مسقف هم که گردشگاه نامیده می‌شود جهت استفاده از چرای آزاد و گردش اسب مورداستفاده قرار می‌گیرد. در این شیوه تغذیه به‌صورت گروهی است که نیاز به اعمال مدیریت‌های خاص است.

پرورش در جایگاه هم به‌صورت باکس‌های انفرادی است. از مهم‌ترین مزیت این روش رعایت بهداشت و کنترل راحت بیماری‌ها و مدیریت آسان به‌خصوص در هنگام خوراک‌دهی است؛ اما اسب‌هایی که در جایگاه نگهداری می‌شوند ممکن است دچار ناهنجاری‌هایی مانند پرخاشگری، عصبی بودن، افسردگی و لگدزدن شوند که برای جلوگیری از این مشکلات بایستی روزی دو یا سه بار آن‌ها را به محوطه‌ی باز برای قدم زدن و دویدن ببرند.

تغذیه: غذا بايد داراي دو خاصيت عمده باشد ، حرارت بدن اسب را ثابت نگهدارد و انرژي لازم را براي زنده ماندن در درجه اول و سپس كارهاي اضافه خواسته شده او را تامين نمايد. در تغذیه اسب بایستی فاکتورهای حیوانی از قبیل مرحله زندگی (آبستنی، شیردهی، رشد و… ، وضعیت بدنی (چاق، لاغر) و محیط زندگی را بررسی نمود) سپس فاکتورهای جیره‌ای مثل کیفیت، خوش‌خوراکی، در دسترس بودن مواد غذایی و کامل بودن جیره ازنظر مواد مغذی تعیین گردد. اسب ها حیوانات گیاه خواری هستند و فقط از یونجه خشک یا چراگاه برای تغذیه استفاده می کنند.

جمعیت جهانی اسب در قاره ها:

پراکنش در ایران و جهان:اسب در ایران و جهان از تنوع نژادی بالایی برخوردار است.این تنوع حاصل آمیختگی اسب ها توسط انسان و انتخاب طبیعی می باشد .بطور کلی اساس جداسازی اسب ها قد آنها می باشد.قد اسب ها به طور متوسط باید 142 سانتیمتر باشد.

پراکنش در ایران، اسب ها بر حسب منطقه پراکنش یافته اند و شامل اسب های ترکمن در شمال شرق ، اسب های قره باغ در شمال غرب،اسب های کرد در غرب و مرکز،اسب های عرب(اصیل) در غرب ، اسبچه خزر در شمال و اسب های دره شوی یا قشقایی در مرکز و جنوب غرب ایران می باشند.

پراکنش در جهان،  اسب عرب در اغلب کشورهای دنیا از مناطق سردسیر تا مناطق استوایی پراکنده است،این اسب در مراتع غنی در امتداد بین النهرین (که اکنون شامل کشورهای عراق،سوریه،قسمت هایی از ایران و شبه جزیره عربستان می گردد) رشد و تکامل یافته است. اسب کردی به کشورهای همجوار ایران نظیر عراق،ترکیه و قسمتی از جمهوری آذربایجان انتقال یافته و جمعیت مناسبی را تشکیل داده است. اسب ترکمن یک نژاد نیست بلکه فرامفهومی است برای اسب های بسیار اصیل استپ های جنوب روسیه و مناطق هم مرز افغانستان و ایران. اسب کرد به کشورهای همجوار(عراق،ترکیه و قسمتی از جمهوری آذربایجان)انتقال یافته و جمعیت مناسبی را تشکیل داده است. تعداد اسبچه خزر موجود در دنیا به 700 راس می رسد.

برخی از انواع نژادهای اسب در ایران:

اسب عرب:

خاستگاه اسب: خوزستان

جمعیت نژادی: تعداد آنها را میتوان بین 2500 تا 5000  راس تخمین زد.

قد: 142 تا 154 سانتی متر وزن:350 تا 450کیلوگرم

رنگ قالب :خاکستری،سمند و کرنگ

ویژگی ها: سر کوچک و سبک ،گوشهای کوتاه ،پیشانی صاف یا کمی برجسته ،گردن بلند و کمانی،فاصله زیاد بین چشم ها ،فک عمیق،پشت کوتاه،کپل افقی،دم پرپشت،استقامت زیاد،باهوش،شجاع

پراکنش جغرافیایی: خوزستان، لرستان، کرمان، ایلام، اصفهان،چهارمحال بختیاری، کهگلویه ‌و بویراحمد،خراسان، تهران

اسب ترکمن

خاستگاه اسب:ترکمن صحرا شهرستان گنبدکاووس

جمعیت نژادی: 2000 راس

قد :148 تا 155 سانی متر

رنگ: خاکستری

ویژگی ها:گوش های بلند و متحرک،سینه فراخ و متناسب،

پراکنش جغرافیایی: اسب های این گروه امروزه به صورت آخال تکه ، چناران و یمود معرفی می شوند .گرگان،

گنبدکاووس،شمال خراسان،شرق مازندران،تهران،همدان،اصفهان

اسب کردی                                                                        

خاستگاه اسب: کردستان

جمعیت نژادی: در استان های غربی کشور جمعیتی در حدود ۱۰۰۰ـ ۵۰۰  راس

قد: 145 تا 148 سانتی متر

رنگ: سیاه و سفید،کهر، قره کهر، کهر روشن و خرمایی

ویژگی ها: قدرتمند و عضلانی،دارای سر بزرگ و ستیغ های برجسته گونه،مقاوم برای مسافت های بلند و کوهستانی،

پراکنش جغرافیایی: کردستان، کرمانشاه، ایلام،زنجان،آذربایجان غربی ،تهران

اسب خزر یا کاسپین

خاستگاه اسب:سواحل خزر

جمعیت نژادی: آمارهای رسمی وجود 200راس اسبچه خزر را تایید نموده اند و احتمال داده می شود که نزدیک به 500 راس اسبچه خزر در کشور ایران زندگی نماید.

قد: قد اسبچه خزر معمولا به 120 سانتی متر نمی رسد

رنگ: سمند،قهوه ای و شاه بلوطی

ویژگی ها: سم یسیار قوی کوچک و بیضی شکل، در کوهستان به سرعت حیرت انگیزی می دود،باهوش و همه فن حریف

پراکنش جغرافیایی:مازندران،گیلان،تهران و ارتفاعات البرز

اسب قره باغ

خاستگاه اسب:پارس آباد مغان

جمعیت نزادی: تعداد اسب های قره باغ موجود در ایران50 الی 100  راس تقریب زده می گردد.

قد:141 تا 145 سانتی متر

رنگ: نیلگون،طلایی،قهوه ای روشن، ابرش

ویژگی ها: اسبی است با اندامی قوی،تنومند و بردبار

پراکنش جغرافیایی:استان اردبیل و آذربایجان شرقی

اسب اصیل انگلیسی تروبرد 

(Thoroughbred)

یکی از نژادهای اسب غیرایرانی می باشد،که نزدیک 200 راس از آن در ایران وجود دارد .از آمیزش اسب های اصیل عربی با اسب های محلی در انگلستان بوجود آمده است. بلندی این اسب 165 تا 180 سانتیمتر است.اسب های این نژاد تیز پا ترین اسب های دنیا اند. حساس زودشکن و عصبی اند،کشیدگی زیاد در ناحیه پا و گردن دارند .رنگ بدن اسب های اصیل انگلیسی معمولا کهر،کهرتیره،خاکستری و سیاه است

ارزش اقتصادی:
صنعت پرورش اسب، یک صنعت پول‌ساز و درآمدزا در بسیاری از کشورهای دنیا تلقی می‌گردد، در این کشورها بیشترین اهداف اقتصادی و تجاری پرورش اسب درزمینه گردشگری است.  صنعت اسب را می توان از دو منظر سرگرمی و اشتغالزایی گسترش داد. دو نوع تقاضا را در این صنعت تعریف میکنند ابتدا تقاضا برای خود اسب(تقاضای اسبی) و دیگری تقاضا برای کالاها و خدمات مرتبط با این حیوان است.این صنعت در پرورش اسب-توریسم با اسب- کورس – مسابقات زیبایی- مسابقات پرش – چوگان- سواری وسترن- مربیگری سوارکاری- مسابقات یورتمه – مسابقات تاخت – مسابقات ارابه رانی – مسابقات پرش – برساژ و استقامت استفاده می شود.

محصولات بسیاری از اسب بدست می آید که از آن جمله می توان به گوشت،شیر،مو،استخوان،پوست و برداشت مواد دارویی از ادرار مادیان باردار اشاره کرد. شیر اسب ماده را می دوشند و از آن کومیس می گیرند (کومیس یا قمیز فراورده های است که از تخمیر شیر مادیان بدست می آید و عوامل تخمیر آن لاکتوباسیل همراه با مخمر ساکارومایسیس لاکتیس است). کومیس از نزدیک ترین فرآورده های لبنی به کفیر می باشد و تخمير مجموعه اي از باكتري هاي زنده و مفيد براي بدن است. چرم اسب در ساخت کفش دستکش ژاکت و لباس بیسبال به کار گرفته می شود. در سالیان دراز گوشت اسب خوراک انسان و درندگان بوده است امروزه گوشت اسب در بسیاری از نقاط جهان خورده می شود در حالیکه در برخی از فرهنگ ها یک پرهیز (تابو) است و در برخی از جاها یک چالش سیاسی دانسته می شود. موی دم اسب در ساخت  آرشه سازهای زهی مانند ویولن، ویولا، ویولونسل،کنترباس،کمانچه مورد نیاز است.

ویژگی زیستگاه و نیازهای عمومی گونه:

توپوگرافی(شیب،جهت،ارتفاع):

 

اراضی مسطح

آب و هوا (اقلیم)

بسته به موقعیت جغرافیایی؛

اقلیم بسیار سرد اسب جمع و جور با پوشش مویی انبوه.

اقلیم گرم اسب بافت ظریف پوست نازک با پوشش مویی اندک.

اقلیم مرطوب اسب درشت هیکل و سنگین و حرکت کند.

اقلیم خشک سبب ریز بودن جثه و غیرعضلانی بودن حیوان،سرحال بودن و مزاج اسب را عصبی بار می آورد.

روزانه 5 – 15 گالن (18-55 لیتر)

عاری از رطوبت ، برای پیشگیری از نفوذ رطوبت و سرما،محل نگهداری اسب را پشت به جهت وزش بادهای محلی میسازند.

میزان تابش نور خورشید

آفتابگیر باشد.اسب به طور مداوم خود را تخلیه می کند و محیطی مناسب برای رشد و نمو میکروبها بوجود می آورد.     حرارت ثابتی داشته باشد.

نوع خاک و پوشش گیاهی

کشور ما با در نظرداشتن مناطقی با بارندگی کم،پوشش گیاهی اندک،مراتع فقیر مانند مناطق مرکزی،جنوب شرقی،جنوب از این مناطق اند که اسبان کوچک اندام اما مقاوم به شرایط بد آب و هوایی و قانع برای غذای کم این مناطق را با نگهداری منظم و تغذیه خوب پرورش دهیم.

مناطق کوهستانی زاگرس که خاک،آب و هوا و زراعت آن برای پوشش گیاهی بسیار مناسب هستند .

اسب هایی با بافت بدنی نسبتا قوی و خونگرم پرورش یابند که بهترین نژاد برای این مناطق اسب های خونگرم کردی و قره باغ میباشند.

میزان مصرف غذا

اسب ها باید روزانه حداقل 6کیلو یا 1تا2 درصد از وزن خود را یونجه مصرف کنند.

برای مثال؛ یک اسب500 کیلوگرمی روزانه 2 کیلو غلات در جیره روزانه باید داشته باشد.

جیره غذایی

هر اسب میتواند روزانه به مقدار 200 گرم غلات به ازای هر 50 کیلوگرم وزن در خوراک خود داشته باشد.

کل جیره روزانه            2.5        وزن بدن

100

کل نیاز روزانه اسب به خوراک(علوفه و کنسانتره به میزان 1.5 الی 3 درصد از وزن بدن اسب می باشد.

علوفه(تازه،خشک،سیلوشده،مرتعی) شامل؛ بقولات:یونجه-انواع شبدرها-اسپرس-

گراسها:جو-گندم-ذرت-یولاف-مرغ

خوراکهای انرژی زا شامل؛غلات،فراورده های فرعی غلات،ملاسها،ریشه ها و غده ها،چربی ها و روغن ها

مکملهای پروتيینی ، افزودنی های خوراک

ضایعات و پس مانده های کشاورزی

مکمل های معدنی و ویتامینه

میزان فضای مورد نیاز

بر اساس مواردی از قبیل تعداد اسب،جثه اسب،جنس و نوع بهره کشی از اسب

حداقل زمین مورد نیاز جهت تاسیس واحدهای پرورش اسب سه برابر مساحت زیربنا تعیین می گردد.

آفات و بیماری ها

بر اساس عوامل بیماری زا به گروه های ویروسی،میکروبی،قارچی و انگلی ، کولیک اسب تقسیم میشوند

نرخ تولید ضایعات(پسماند و فوضولات)

بازکود اسب به عنوان کود خاک استفاده می شود.پسماندها نباید نزدیک آب باشند. پشته های موقتی از کود مزرعه در جایی که احتمال ریزش وجود دارد،قرار نگیرند مانند؛ در فاصله 10 متری از یک آبشار- نزدیک به زهکشی های مزرعه-در فاصله 50 متری چشمه،چاه –
سایر زباله های مزرعه جامد است و باید در مکان مناسب و مکانی که نیاز به مجوز نیست،دفع شود شامل؛ملافه های آلوده،ظروف غذا،ماده مدفوع،سموم دفع آفات و سایر ظروف شیمیایی،پلاستیک مانند بسته بندی سیلو،کیسه و بشقاب،لاستیک،باتری،ماشین آلات قدیمی و روغن
پسماندهای بالینی یا زباله های خطرناک (مانند کتان آلوده،بانداژ،سرنگ های استفاده شده،ظروف دارویی خالی) باید جداگانه جمع آوری شوند.
زباله های مایع،بایستی رواناب ها را از حیاط های آلوده،پشته های کود،شستشوی پایدار و خیس شدن یونجه به یک تالاب غیرقابل نفوذ یا یک مخزن پساب مهروموم شده هدایت کرد سپس در تاسیسات مجاز و یا پخش زمین دفع کرد.هنگام دفع زباله های مایع به فاضلاب باید از شرکت فاضلاب مجوز داشته باشید